واژه‌نامه نازایی

ART= تکنولوژی کمک باروری

آنوپلوئیدی، فقدان یک یا چند کروموزوم یا وجود یک یا چند کروموزوم اضافی.

ART: تکنولوژی کمک باروری: همه درمان‌‌ها که شامل کنترل کردن گامت‌‌ها (تخمک‌‌ها و اسپرم‌‌ها) در خارج بدن. (همچنین رویان‌‌ها در خارج از بدن برای ایجاد حاملگی است نامیده می‌شود) اغلب ART را درمان نازایی یا روش کمک باروری پزشکی می‌‌نامند.

بلاستوسیست: جنین ۵ روزه را بلاستوسیست می‌نامند.

حاملگی تفکیکی (بالینی): تشخیص حاملگی با علائم مشخص و واضح در سونوگرافی

همانند سازی – کلون: یک کپی از DNA یک مولکولی، سلول زایا یا مشخص است. همانند سازی یک فرد از طریق جایگزین کردن هسته یک سلول مبنی با ماده ژنتیکی با یک سلول غیر مبنی انجام می‌‌شود. همانند سازی برای تولید سلول‌‌های بنیادی، سلول‌‌های اولیه غیر‌تمایز‌یافته که تمامی انواع سلول‌‌های دیگر از آن تمایز می‌‌یابند، می‌‌تواند انجام شود. این روش در آینده می‌‌تواند انسان را قادر سازد که به انواع درمان‌‌های نجات دهنده زندگی دسترسی پیدا کند که از DNA خودشان به دست آمده است.

نگهداری در وضعیت انجماد (cryopreservation) ذخیره اسپرم، تخمک، رویان یا بافت بیضه و تخمدان در وضعیت فریز شده.

میزان زایمان: تعداد زایمان‌‌ها به ازای هر دوره (دوره انتقال جنین یا گرفتن تخمک)

حاملگی خارج رحمی: لانه‌گزینی رویان خارج از رحم

اهدای رویان: تشکیل رویان که حاصل لقاح تخمک و اسپرم زوج داوطلب است و نه اسپرم و نه تخمک متعلق به گیرنده و همسر وی نیست.

اهدای تخمک : دریافت تخمک از فرد اهدا کننده و لقاح با اسپرم همسر فرد گیرنده و تشکیل رویان.

رویان: محصول حاملگی تا هفته ۸ بعد از لقاح نامیده می‌شود و بعد از آن جنین نامیده می‌‌شود.

آندومتریوز: حالتی که در آن بافت آندومتر در محلی غیر از فضای داخل حفره رحم رشد کند.

FET: جایگزینی رویان فریز شده.

لقاح: نفوذ اسپرم به داخل تخمک که منتهی به ترکیب ماده ژنتیکی آن‌‌ها می‌‌شود؛ که نهایتاً تخمک بارور شده و ایجاد می‌شود.

فولیکول: یک کیسه پر شده از مایع که حاوی یک تخم است که در تخمدان قرار دارد. فولیکول‌‌های متعدد با هم رشد می‌‌کنند که نهایتاً یک تخمک از تخمدان آزاد می‌شود.

سلول‌‌های جنسی: گامت‌‌ها: یک سلول جنسی، تخمک در زنان و اسپرم در مردان.

انتقال داخل لوله‌‌های سلول‌‌های جنسی: عملی که تخمک‌‌ها و اسپرم در داخل لوله رحمی با هم روبه‌رو می‌‌شوند.

نازایی: بیماری مربوط به دستگاه تناسلی که به صورت شکست در باروری بعد از ۱۲ ماه مقاربت بدون روش جلوگیری از بارداری تعریف می‌شود.

تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسم (ICSI): عملی که در آن یک تخمک با تزریق یک اسپرم به داخل آن بارور می‌‌شود.

IVF: لقاح خارج رحمی: لقاح و باروری یک تخمک با اسپرم در محیط آزمایشگاه.

IUI: تلقیح داخل رحمی: تلقیح اسپرم شسته شده مستقیماً به داخل رحم.

MESA (Micro-Epididymal Sperm Aspiration) : جمع‌آوری اسپرم از مجرای اپیدیدیم به طریقه جراحی (مجرای اپدیدیم مجرایی است که اسپرم را از بیضه جابجا می‌‌کند)‌ زمانی که در اپیدیدیم گرفتگی وجود داشته باشد، در مایع منی اسپرم وجود نخواهد داشت.

PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration) : گرفتن اسپرم از طریق سوزن از اپیدیدیم با بی حسی موضعی.

TESA (Testicular Sperm Aspiration) : گرفتن اسپرم از بیضه با سوزن به روش بی حسی موضعی، که این روش نمونه کافی نمیدهد.

TESE (Testicular Sperm Extraction) : بیوپسی یا نمونه برداری از بیضه، گرفتن بافت بیضه به روش جراحی با بیهوشی در اتاق عمل برای گرفتن اسپرم.

سقط یا سقط خود به‌خودی قبل از علائم کلینیکی: زمانی که BHCG در سرم یا ادرار تشخیص داده می‌‌شود ولی حاملگی ادامه پیدا نمی‌‌کند و علائم سونوگرافی باروری دیده نشود، سقط خود به‌خود گفته می‌‌‌شود.

PCOS: سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: وضعیتی که با خصوصیاتی چون: قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی، آکنه، چاقی، ریزش مو و رشد بیش از حد مو (مو زائد) مشخص می‌‌شود.

PGD: تشخیص ژنتیک قبل از لانه‌گزینی یک روش و تکنیک تشخیصی است که شامل آزمایش و تست‌های ژنتیکی بر روی رویان یا جسم قطبی است (جسم قطبی یک ساختار سلولی داخل تخمک است). این تست معمولاً زمانی که رویان 8 – 6 سلولی است انجام می‌‌شود. یک سلول برای تجزیه و آنالیز DNA یا کروموزوم برداشته می‌‌شود، به این منظور که آیا این رویان در معرض بیماری ژنتیکی است؟

PGS: غربالگری ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی، یک تکنیکی برای چک کردن و مشخص کردن مقدار صحیح کروموزوم‌‌ها است. این تست به صورت مشخص برای خانم‌‌ها در سنین بالا انجام می‌‌شود و در خانم‌هایی که سقط‌های مکرر داشتند.

SET: انتقال جنین تک: روش انتخاب کردن یک رویان برای انتقال دادن که به منظور کاهش دادن خطر حاملگی چند قلویی انجام می‌‌شود.

مرگ جنینی: مرگ جنین در هفته ۲۰ یا بعد از آن، قبل از تولد.

Vitrification: روش انجماد بسیار سریع که در تخمک‌‌ها و رویان‌‌ها انجام می‌‌شود. با این روش از صدمات ناشی از انجماد بر روی تخمک‌‌ها و رویان‌‌ها به‌وسیله یخ جلوگیری می‌‌شود.

واقعیات و جزئیات مربوط به روش‌‌های کمک باروری

در دنیا از هر ۶ زوج، یکی از آن‌ها از برخی درجات نازایی در طول دوران و سنین باروری رنج می‌‌برند و این مشکل را تجربه می‌‌کنند. شیوع نازایی در بین سنین ۴۴ – ۲۰ ساله که حداقل ۱۲ ماه طول می‌‌کشد، در حدود ۱۴% تخمین زده می‌‌شود.

۲۰ تا ۳۰%موارد نازایی به دلایل مردانه رخ می‌‌دهد، ۲۰ تا ۳۰% موارد نازایی به دلیل مشکلات زنانه است و ۲۰ تا ۴۰% موارد به دلیل مشکلات، در هر دو  شریک جنسی دیده می‌‌شود. در حدود ۱۰ تا 20% موارد دلیل ناباروری شناخته شده نیست.

نازایی همچنین به نحوه و روش زندگی ارتباط دارد. مواردی مثل سیگار کشیدن، وزن بدن و استرس در ارتباط با نازایی است. در دوران اخیر سن بالا یکی از موارد قابل توضیح در ارتباط با نازایی است.

تخمین زده می‌‌شود که در دنیا حدود 8 میلیون نوزاد از زمانی که اولین مورد آی وی اف در سال ۱۹۷۸ انجام شد، از طریق آی وی اف متولد شده‌اند.  

بیشترین استفاده از روش‌‌های کمک باروری در بین زنان در سنین ۳۰ تا ۳۹ ساله انجام می‌‌شود.

چرخه‌‌ها و درمان‌‌ها:

اروپا جلودار انجام درمان کمک باروری در دنیا است. حدود ۵۵% موارد انجام کمک باروری در اروپا انجام می‌‌شود. در سال ۲۰۱۱ که آخرین آمار و ارقام مربوط به درمان کمک ناباروری منتشر شد. حدود ۵۸۸۶۲۹ مورد چرخه‌‌های درمانی ناباروری از ۳۳ کشور اروپایی گزارش داده شده؛ در مقایسه با این ارقام، در آمریکا حدود ۱۵۱٫۹۲۳ مورد چرخه‌‌های کمک باروری و حدود ۶۶۳۴۷ مورد چرخه کمک باروری در استرالیا و نیوزیلند گزارش شد.

تعداد موارد درمان ناباروری در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، رشد ۵ تا 10% در چند سال اخیر داشته است. اما شواهدی به نفع کاهش این رشد دیده می‌‌شود.

فعال‌ترین کشورها در درمان کمک باروری در سال ۲۰۱۱ به شرح زیر است، فرانسه با ۸۵۴۳۳ چرخه و سیکل آلمان ۶۷۵۹۶ و ایتالیا ۶۳۷۷۷، روسیه ۵۶۲۵۳، اسپانیا ۶۶۱۲۰ ، بریتانیا ۵۹۸۰۷٫ در مورد کشورهای اسکاندیناوی، سوئد با حدود ۱۸۵۱۰ مورد و پس از آن، دانمارک با ۱۴۵۷۸ بیشترین سیکل را دارند.

دسترسی به درمان‌‌های ناباروری و روش‌‌های کمک باروری  

کشورهای اسکاندیناوی و بلژیک (همچنین ایسلند و اسلونی) بیشترین دسترسی به درمان‌‌های کمک باروری را به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت را دارند.

بیشتر از ۳% از بچه‌‌هایی که در کشورهای بلژیک، جمهوری چک، دانمارک، استونی، ایسلند، نروژ، اسلونی و سوئد متولد می‌شوند، از طریق و با کمک روش‌‌های کمک باروری متولد می‌‌شوند و در مقابل این آمار در کشور آمریکا کمی بیش از ۱% از بچه‌‌ها، تخمین زده می‌‌شود که از طریق و کمک روش‌‌های کمک باروری متولد می‌‌شوند که حدود ۶۱,۶۱۰ مورد موالید است.

حدود 1.5 میلیون سیکل ART که سالیانه در دنیا انجام می‌‌شود منجر به تولد حدودا ۳۵۰,۰۰۰ نوزاد می‌‌شود.

حاملگی و میزان زایمان

بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌‌های جهانی در سال ۲۰۰۶ نشان‌گر میزان متوسط زایمان با کمک‌درمان‌‌های کمک باروری را ۲۰٫۵% به ازای هر برداشت تخمک و ۲۵٫۲% زایمان تجمعی، به ازای هر شروع سیکل را بیان می‌‌کند.

در بین کشورها تفاوت‌‌های زیادی از لحاظ مقدار جنین‌‌های منتقل شده، که ختم به حاملگی چند‌قلویی شده، دیده می‌‌شود. اگرچه یک روند کلی در جهت انتقال کم تعداد جنین‌‌ها دیده می‌‌شود. تعداد متوسط کلی حدود ۱٫۷۵ مورد جنین در هر انتقال است.

در اروپا، میزان زایمان چند‌قلویی به صورت یکنواخت کاهش یافته است، طوری که از سال ۲۰۰۰ از میزان ۲۶٫۹% به میزان ۱۹٫۱۴% در سال ۲۰۱۱ کاهش یافته است. در مقابل میزان زایمان چند‌قلویی ‌در آمریکا، حدود ۳۰% است (دوقلویی ۲۷٫۵%، سه‌قلویی ۲٫۵% یا زایمان‌‌های بیشتر).

– سوئد دارای کمترین میزان زایمان چند‌قلویی در دنیا است. در ۷۴٫۷% موارد فقط یک جنین منتقل می‌شود. در سال ۲۰۱۱، در اروپا میزان متوسط حاملگی در هر انتقال جنین از طریق آی وی اف ۳۳٫۲% بوده؛ بعد از ICSI حدود ۳۱٫۶% بوده و بعد از جنین فریز شده، میزان متوسط حاملگی حدود ۲۳٫۴% بوده است. این میزان در مورد تخمک اهدایی ۴۷٫۵% بوده است. میزان حاملگی در افراد جوان‌‌تر و با سن کمتر از ۳۵ بیشتر است.

درمان‌‌ها:

شایع‌‌ترین روش در درمان نازایی ICSI است. به طور کلی ICSI در ۲/۳ موارد درمان نازایی در دنیا مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. IVF موسوم حدود 1/3 از موارد درمان نازایی را شامل می‌‌شود. هر چند که این نسبت‌‌ها در بین کشورهای مختلف به صورت گسترده و معنی‌دار متفاوت است و همچنین میزان نتیجه در هر تکنیک قابل مقایسه است.

به دلیل مقدار سیکل‌‌های FET، میزان موفقیت در مورد انتقال جنین فریز شده افزایش می‌یابد. با استفاده از VITRIFICATION که یک تکنیک کارآمد حفاظت سلولی است، نتایج جنین‌‌ها و تخمک‌‌ها (اووسیت‌‌ها) فریز شده را بهبود بخشیده است.

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان، یک مشکل پیچیده در ارتباط با ART است، در سال ۲۰۱۱، ۱۶۸۳ مورد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان از ۲۸ کشور اتحادیه اروپا به ESHRE گزارش شده که حدود ۰٫۶% از سیکل‌ها بوده است و روسیه با حدود ۵۲۰ مورد، ایتالیا با ۱۸۹ و اسپانیا با ۱۸۴ مورد، سندرم تحریک بیش از حد تخمدان، دارای بالاترین آمار بودند.